Tijdens de lezing op donderdag 25 november vertellen emeritus hoogleraar Slavische taal- en letterkunde Joost van Baak en kunsthandelaar Erik Runhardt met zowel bewondering als afgrijzen over de schilderkunststroming het Socialistisch Realisme. Want de stroming bracht weliswaar sterke kunst voort, maar ontstond in een dictatuur waarin censuur aan de orde van de dag was. In de kerkzaal van de Sint Jozefkathedraal zijn rond de vijfentwintig nieuwsgierige singelbewoners aangeschoven om meer te leren over deze toonaangevende, artistieke beweging.
Onderaan dit artikel brengt een link je naar de door Joost van Baak tijdens de lezing getoonde schilderijengalerij
Onderwerping aan Marx
Joost introduceert het Socialistisch Realisme met een stukje geschiedenis. De ideologische kunststroming ontstond na het oprichten van de Sovjet-Unie. Het kostte moeite om het gedesillusioneerde land uit verval te krijgen en de macht te consolideren. Stalin drukte overal zijn stempel op; alles werd onderworpen aan Marx. Voor de schilderkunst waren het dan ook uiterst conservatieve jaren. Wie kunst wilde maken moest zich aansluiten bij een bond. Wie waarheidsgetrouwe uitingen maakte van de werkelijkheid in een revolutionair ideologische ontwikkeling werd daarentegen beloond met onder andere auto’s en vakanties naar de Zwarte Zee.
Totalitaire regime
In de Socialistisch Realistische kunst werd de wereld dus uitgebeeld ten tijde van een totalitair regime. Repin gold als groot voorbeeld. Ondanks dit persen van kunst in een stramien werd er vanaf de jaren twintig tot aan in de jaren negentig sterke, ontroerende kunst gecreëerd. Over bijvoorbeeld hoogovenarbeiders, astronauten, en de rol van de vrouw in de opbouw van de Sovjet-Unie. Joost laat afbeeldingen van indrukwekkende Socialistisch Realistische werken zien, waaronder bijvoorbeeld Textielarbeid van Alexander Deineka en Maxim Gorky ANT-20 van Vasily Koeptsov.
Handel in Sovjetrealisten
Na een korte pauze neemt Erik Runhardt het woord over. Hij vertelt dat Georgië modern was; een soort Russisch Hollywood. In de jaren negentig reisde hij als kunsthandelaar veel door Rusland. Bijvoorbeeld naar Sint Petersburg om een voorraad Sovjetrealisten aan te kopen. Vaak samen met zijn Slavische sprekende kennis beleefde hij allerlei avonturen in de Sovjet-Unie.
Russische kunst in Groningen
Tijdens een expositie in een galerie bij de A-kerk verkocht hij eens 23 schilderijen in drie weken. Ook vonden er door de jaren heen verschillende exposities van Russische kunst plaats in het Groninger Museum. Erik is altijd onder de indruk geweest van de schoonheid van de Russische kunst doordat de schilderijen het dagelijkse leven afbeelden en een voorbeeld waren voor Nederlandse realistische kunstenaars. Hij haalde door de jaren heen ook mooie partijen kunst uit de satellietstaten Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië.
Na de lezing praten de Singeldorpers nog even na onder het genot van een glaasje wijn of fris. Het is bijzonder dat er zoveel mensen aan de singels wonen die met vakkennis en enthousiasme iets moois kunnen vertellen over bijvoorbeeld de Molukse kwestie, de singels in oorlogstijd en het Socialistisch Realisme. De aanwezigen kijken dan ook alvast uit naar de volgende lezing.
Nynke Koornstra
Klik op onderstaande link om de getoonde kunstwerken nog een keer te zien.
Bij elk schilderij is de kunstenaar en jaar van onstaan vermeld.
Vergeet niet op de afbeelding te klikken: er start dan automatische een filmpje op.
