Siegwart (Sigi) Lindenberg is hoogleraar cognitive sociologie sinds 1973 aan de RUG.
Hij is officieel met pensioen, maar heeft nog een nulaanstelling bij de RUG (sociologie) en bij de afdeling sociale psychologie van de Tilburg University.
Sinds 1994 woont hij aan de Ubbo Emmiussingel.
Sigi, ik heb je gevraagd voor dit interview omdat jij eens vertelde, dat als mensen rotzooi of afval ergens neergooien, dit er toe kan leiden dat anderen vervolgens daar ook afval neergooien.
Dus ik veronderstel dat wij door onze grijpstokkenacties c.q. prikwandelingen het goede voorbeeld geven om dit juist te voorkomen.
Wat zijn jouw onderwerpen van onderzoek geweest in de sociologie ?
Dat zijn er verschillende geweest, maar ook “community”, organisatie en de afhankelijkheid van menselijk gedrag van de sociale omgeving.
Waar heb jij je de laatste jaren mee bezig gehouden ?
Met onderzoek naar menselijk gedrag, met name naar de afhankelijkheid van gedrag van de omgeving, dus van wat anderen doen.
Zo ook jouw voorbeeld. Als mensen afval ergens neergooien – zich dus niet aan de norm houden – dan gaan anderen zich vervolgens minder aan deze en andere normen houden.
Als men bijvoorbeeld graffity op de muren smeert of hondenpoep laat liggen, dan gaan anderen ook denken dat zij zich minder aan de regels hoeven te houden. In feite zwakt dan de sterkte van het doel om zich aan de normen te houden af
Andersom: als alles er keurig uit ziet, houdt men zich eerder aan normen.
Zijn er ook initiatieven die ten goede kunnen komen aan een gemeenschap als ons singeldorp ?
Om die vraag te kunnen beantwoorden, wil ik eerst een korte inleiding geven.
Sinds het eind van de 18e eeuw heeft er een verschuiving plaats gevonden van “ joint production” naar “exchange relatie”, ofwel “ruilrelatie”.
Werken in en aan een buurtschap (“joint production”) maakte plaats voor meer individualisme. Dit viel ook samen met de industrialisatie en het focus verschoof naar het belang van handel en ruil. Het markt-denken werd zelfs sterker in de politiek en de gezondheidszorg.
Daar kwam in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw weer een reactie op. Velen gingen meer behoefte voelen aan “community”. Wat is eigenlijk een gemeenschap ? Hebben we dat nog ? Vind je dat nog ergens ?
Er zijn toen verschillende onderzoeksprojecten van start gegaan, waarbij onderzocht werd hoe theorieën van “community” uitgewerkt kunnen worden en hoe we dat dan kunnen meten.
De vraag is dan: Wat is een “community” eigenlijk ?
“Community” zien we analoog aan een relatie. Wat is een goede relatie ?
Een goede relatie is multifunctioneel in die zin, dat de meest fundamentele behoeften van een mens in die relatie bevredigd worden.
Wat zijn dan die fundamentele behoeften ?
Twee fysieke behoeften, te weten comfort – geen honger, geen pijn, geen nare dingen, – en stimulatie – iets dat je prikkelt.
Daarnaast kennen we drie sociale behoeften, namelijk affectie, gedragsbevestiging en sociale status.
Affectie krijg je van anderen maar je geeft het ook aan anderen.
Gedragsbevestiging houdt in dat je het goed doet, dat je erbij hoort, dat je een schouderklopje krijgt.
En sociale status impliceert dat je soms speciaal bent, dat je er boven uitsteekt.
In een goede relatie worden de 5 fundamentele behoeften bevredigd, met de opmerking daarbij dat een problematische combinatie is het verkrijgen van affectie én sociale status in de delfde kring van mensen.
Een “community” is eigenlijk hetzelfde als een goede relatie, maar dan op groepsniveau.
Een “community” is een groep, waarin mensen door middel van “joint production” behoeften bevredigen.
Naarmate de mens meer van die fundamentele behoeften kan bevredigen in die groep, wordt de “community” sterker en belangrijker.
Kan men die behoeftes ergens anders bevredigen, dan heeft men minder zin en tijd om dit met de betreffende groep c.q. buurt te doen.
In het algemeen hebben hoger opgeleiden (vooral als ze nog werken) meer mogelijkheden om hun fundamentele behoeften te bevredigen buiten de buurt dan minder opgeleiden. Dus onder minder opgeleiden ontstaat gemakkelijker een gemeenschap dan onder hoog opgeleiden, maar om die fundamentele behoeften samen te kunnen bevredigen, moeten buurten en gemeenschappen dus eigenlijk wel enigszins homogeen zijn. Bijvoorbeeld, als je uit heel verschillende culturen komt, is het vaak moeilijk om elkaar gedragsbevestiging te geven. Voor buurten met veel mensen uit veel verschillende culturen is community dus moeilijker.
Een mooi voorbeeld van “joint production” in een sterke “community” is de grijpstokkenactie. Men draagt bij aan de “fysical appearance” van de buurt en draagt uit dat dit voor iedereen in de buurt belangrijk is. Het gezicht van de buurt is een gemeenschappelijk goed en je betrekt ook andere mensen er bij.
Zijn er ook andere voorbeelden die uit zo’n “joint production” in een buurt kunnen ontstaan ?
Gemeenschappelijke activiteiten. Buurten, die ontmoetingsplekken hebben, krijgen dat soort activiteiten eerder voor elkaar. Dat kan een lokale supermarkt zijn, maar ook een pleintje met een bankje waar buurtbewoners samen komen. Of huizen waar gemeenschappelijke activiteiten ( concerten, lezingen) kunnen plaatsvinden.
Belangrijk voor het ontstaan van een buurt-community is dat iedereen ziet dat het leeft. Men wil meedoen als men ziet dat anderen ook meedoen.
En er zijn gangmakers nodig. Mensen die zich inspannen om mensen bij elkaar te krijgen en activiteiten organiseren.
Heb je nog tips ?
Ja, ga vooral ook voor meerdere kleinere buurtschappen, die weer van elkaar weten dat zij deel uitmaken van een grotere buurt. Dan is het ook gemakkelijker om te zien dat het leeft en het gevoel te krijgen “ erbij en bij elkaar horen”. En laat die kleinere buurten zichzelf een naam geven. Draag bij aan meer buurtdiversiteit aan de singels verenigd in een singeldorp.
Leo Veehof
